شیوه برخورد با کودکان
تربيت فرزندان از مسائل بسيار مهمي است كه روايات فراوان و آيات متعدد بر آن تأكيد دارد.
آنگاه كه آيه «اي كساني كه ايمان آورده‌ايد خود و خانواده خود را از آتش نگهداريد.»( تحريم: 6) نازل شد مردم گفتند اي رسول خدا چگونه خود و خانواده خود را از آتش حفظ كنيم؟ آن حضرت فرمود: عمل خير انجام دهيد و آن را به خانواده خود يادآوري كنيد و برپايه فرمانبرداري از خدا ادبشان كنيد. (مستدرك الوسايل، ج12، ص201 ) پيامبر خدا(ص) فرمود: فرزندان خود را در هفت سالگي نماز بياموزيد و چون 10 ساله شدند آنها را بر ترك نماز تنبيه كنيد و بسترهايشان را از هم جدا سازيد.( كنز العمال، روايت 45330 ) امام صادق(ع) فرمود: فرزند را بايد از سن پانزده سالگي براي روزه گرفتن تربيت كرد.( بحارالانوار، ج103، ص162 ) همچنين آن بزرگوار فرمود: فرزند خود را تا شش سالگي آزاد بگذار، سپس در شش سالگي او را علم و سواد بياموز، بعد از آن هفت سال او را با خود داشته باش و آداب و تربيت‌هاي خود را به او بياموز؛ اگر تربيت‌پذير بود و اصلاح شد زهي سعادت وگرنه او را به حال خود واگذار.( مكارم‌الاخلاق، ج1، ص478 ) شخصي خدمت امام رضا(ع) رسيد و از فرزند خود شكايت نمود. حضرت فرمود او را نزن بلكه براي مدتي كوتاه با او قهر كن.( بحارالانوار، ج104، ص990 ) و امام علي(ع) از تأديب هنگام خشم نهي كرد و فرمود: هرگز كسي را زياد سرزنش نكن چون موجب دشمني و لجاجت مي‌شود.( غررالحكم، حديث 10529 ) فرمان خداوند در سوره مباركه نور بر تعليم ادب به كودكان و نوجوانان: در اين سوره مي‌خوانيم: «يا ايهاالذين امنو ليستاذنكم الذين ملكت ايمانكم و الذين لم يبلغوا الحلم منكم ثلاث مرات من قبل صلوة الفجر و حين تضعون ثيابكم من الظهيرة و من بعد صلوة العشاء ثلاث عورات لكم ليس عليكم و لا عليهم جناح بعد هن طوافون عليكم بعضكم علي بعض كذلك يبين الله لكم الايات و الله عليم حكيم :اي كساني كه ايمان آورده‌ايد آيا قطعاً بايد غلام و كنيزهاي شما و كساني از شما كه به (سن) بلوغ نرسيده‌اند سه بار در شبانه‌روز از شما كسب اجازه نمايند. پيش از نماز بامداد و نيم روز كه جامه‌هاي خود را بيرون مي‌آوريد و پس از نماز شامگاهان. (اين)، سه هنگام برهنگي شماست، نه بر شما و نه بر آنان گناهي نيست كه غير از اين (سه هنگام) گرد يكديگر بچرخيد (و با هم معاشرت نماييد). خداوند آيات (خود) را اينگونه براي شما بيان مي‌كند، خدا داناي سنجيده كار است».( نور: 58 )
با استفاده از اين آيه مي‌توانيم بگوييم: اولاً: تعليم ادب به كودكان قبل از سن بلوغ از ضروريات است و علاوه بر تعليم اصرار بر اجرا و رعايت آن لازم است.
ثانياً: ورود به حريم خصوصي افراد ولو اينكه پدر و مادر انسان باشند و محيط منزل و خانه محل سكونت باشد، اگرچه اطفال و غيرمكلفين طرف حكم باشند جايز نيست.
ثالثاً: تعليم آداب از سن تشخيص و كودكي شروع مي‌شود. گاهي خانواده‌هاي محترم عدم بلوغ شرعي اطفال و نوجوانان را بهانه آزاد قرار دادن آنها مي‌نمايند و در تعليم و تربيت آنها كوتاهي مي‌كنند يا اينكه اعتقاد به تسامح و تساهل داشته و يا شروع به همه موارد فوق مستنداً به آيه شريفه فوق مي‌توان مردود شمرد و ضرورت شروع تعليم و تربيت را از سنين كودكي ابتداي ايام تميز و تشخيص كودك دانست.
رابعاً: از اين آيه استفاده مي‌شود كه حفظ عفت عمومي از خانواده شروع مي‌شود و آموزش رعايت عفت از كودكي و قبل از بلوغ مورد تأكيد است. اگر كودكي در منزل مقيد به حفظ حريم خصوصي پدر و مادر و خواهران و برادران شد در بيرون منزل نيز نسبت به عفت عمومي احترام قائل خواهد شد. همچنين اگر پدر و مادر در منزل، خود را به رعايت عفت و پاكدامني ملزم دانستند فرزند آنها دختر يا پسر عفيف خواهد بود. منشأ بسياري از بي‌عفتي‌هاي جوانان در جامعه و هنجارشكني‌هاي آنها و تعرض به نواميس مردم، عمل نكردن به همين آيه قرآن كريم است و فلسفه تأكيد قرآن و دست گذاردن بر اين موضوع همين مسئله است(تفسیر المیزان، ج15 – ص177 ) در اين آيه خداي حكيم دستور مي‌دهد كه فرزندان شما سه وقت از شبانه‌روز مجاز نيستند بدون كسب اجازه وارد اتاق شما شوند، اول: قبل از نماز صبح، دوم: در وسط روز كه براي استراحت به داخل اتاق خود رفته‌ايد، سوم: بعد از نماز عشاء. سپس تأكيد مي‌كند اين سه وقت زمان برهنگي شماست.
بنابراين فلسفه اين حكم اين است كه چون در اين سه زمان شما براي استراحت به خلوت خويش رفته و لباس رسمي خود را از تن بيرون مي‌آوريد نبايد چشم فرزندان به شما بيفتد زيرا پرده عفت و پاكدامني و حيا دريده مي‌شود و جرأت بر انجام گناه در اطفال آشكار مي‌شود.ممكن است كسي با اين حكم خداوند تلقي كند كه اگر در خانه‌اي اطفال نباشند و سن فرزندان از بلوغ گذشته باشد ديگر اجازه لازم نيست و فرزندان مي‌توانند بدون اجازه وارد اتاق پدر و مادر شوند و يا حفظ حرمت و مرزهاي عفت ديگر ضرورت ندارد و پدر و مادر مي‌توانند با لباس‌هاي غيررسمي در منزل و در مرئي و منظر فرزندان ظاهر شوند، لذا آيه بعد در همين سوره مي‌فرمايد: «و چون كودكان شما به سن بلوغ رسيدند بايد از شما كسب اجازه كنند همان گونه كه آنان پيش از ايشان بودند كسب اجازه كردند... (نور: 59)
متأسفانه امروزه فراوان ديده مي‌شود كه اين ادب اسلامي كه رعايت آن مي‌تواند منشأ خيرات فراوان باشد ترك شده و در منازل، پدرها و مادرها با انواع و اقسام البسه غيرمتعارف جلوي فرزندان ظاهر مي‌شوند و باعث تحريك دروني شده و آثار مخرب فراواني را در روح و روان فرزندان به ارث مي‌گذارند. بهره‌گيري از آموزه‌هاي ديني و ميراث نبوي توسط آحاد جامعه اسلامي آرزوي قلبي ما است.
